Taliwala sa nagkagrabe nga krisis sa seguridad sa pagkaon, ang mga mag-uuma sa nagkalain-laing parte sa Mindanao nanawagan alang sa tinuod nga reporma sa agraryo, nga nagpasiugda sa panginahanglan nga ang sektor sa agrikultura mahimong mas makasaranganon imbes nga magsalig sa mga imported nga produkto.
Misaway ang Mindanao National Secretariat Information Officer sa Magsasaka at Siyentipiko para sa Pag-unlad ng Agrikultura (MASIPAG) nga si Eliseo Ruzol sa kasamtangang sistema sa agrikultura isip usa ka elitista nga istruktura nga nag-una sa interes sa mga korporasyon kaysa sa gagmay nga mga mag-uuma.
“Undemocratic [ito] dahil sila sila lang naman yung nagde-decide; dahil very top-down yung approach na ginagawa. Dahil nakatingin sila sa kita ng malalaking traders, malalaking millers, mga exporter at hindi doon sa mga maliliit na magsasaka.”
Dugang pa nga gipamatud-an ni Kilusang Magbubukid ng Pilipinas Chairperson Danilo Ramos nga ang Rice Tariffication Law (RTL) dili maoy tubag sa prominenteng krisis sa nasud sa kakulangan sa bugas.
“Hindi lang mga rice farmers ang naapektuhan, kung hindi ang buong industriya ng bigas. Kabilang na [rito] ang mga traders, mga maliliit na millers, ang mga nagtr-trabaho rito…”
Napasar ang maong balaod niadtong 2019 nga nagpatuman og sistema sa taripa, nga nagtumong sa pagpaubos sa presyo sa importasyon sa bugas, apan sa ulahi gisaway tungod sa negatibong epekto niini sa mga mag-uuma.
Sumala sa Davao Today, ang pagpatuman sa RTL nakaapekto sa gibana-bana nga 2.7 milyon ka mag-uuma nga nawad-an ug 70-80 bilyon pesos pagkahuman sa usa ka tuig nga pagpatuman niini.
Pagsalig sa internasyonal nga pag-import
Dugang pa nga gituki ni MASIPAG Mindanao Regional Director Leo XL Fuentes nga ang pagpalingkawas sa bugas nakamugna lamang og dugang kahaw-ang sa sektor, nga dili makahatag og kaayohan sa mga mag-uuma.
“In 2018, 86.2 percent ta rice-sufficient pero pag-abot og 2022,77% nalang. Buot pasabot, dependence ang iyahang gicreate.”
Gisaway ni Fuentes ang Rice Competitiveness Enhancement Fund (RCEF), nga natukod ubos sa Republic Act (RA) No. 11203, usa ka balaod nga nagtugot sa mas gawasnong pag-import, pag-export, ug pagbaligya og bugas gikan sa ubang kanasuran.
“Naging dahilan ang RCEF na umasa muli ang mga magsasaka sa hybrid na binhi at kemikal na input sa pagsasaka,” dugang ni Fuentes.
Pagkunhod sa lokal nga produksyon sa bugas
Gipasiugda ni Fuentes ang mga kakulangan sa istruktura nga giatubang sa mga mag-uuma nga Pilipino, labi na ang taas nga gasto sa pag-abang sa yuta, nga nagpugong kanila nga makigkompetensya sa usa ka internasyonal nga sukod sa produksyon.
“Kung wala’y yuta, mas gamay ang kita… Around 25% sa rice expenses sa production kay madulong sa rental. Maong dili ta makacompete, especially Vietnam; kay sa Vietnam, libre ang yuta.”
Ang kanhi National Coordinator sa Philippine Sustainable Agriculture Coalition ug Konsensya Dabaw Convener nga si Mags Maglana nagpasidaan nga ang gobyerno mahimong magpadayon sa dugang nga liberalisasyon sa agrikultura imbis nga atubangon ang mga sistematikong isyu samtang nagkagamay ang produksyon sa humay ug nagataas ang mga presyo.
“Nagkagamay ang production, mas nagkamahal. If that happens, muingon na sad ang gobyerno na ipadayun nalang ang liberalization in agriculture; dili nalang ta magtanom kay mag-angkat nalang ta.”
Pagpahilayo sa yutang pang-agrikultura
Dugang pa nga gipasiugda ni Maglana ang mas lapad nga mga implikasyon sa pagpahilayo sa yuta ug ang epekto niini sa mga lumad nga komunidad.
“Kung panag-iyahan ni sa mga langyaw… kinsa man ang pwede mapahawa? Mga mag-uuma og indigenous people– dili lang ang lumad sa Mindanao kundi ang uban pang IP [Indigenous People] sa laing part sa nasud.”
Gihisgutan ni Maglana ang posibleng epekto sa 14.2 ka milyones nga ‘alienable hectares’ sa nasud, ug gipaambit nga masking unsaong pagpaningkamot sa reporma sa yuta, nagpadayon gihapon ang monopolyo sa yuta.
“Displacement… Pwede mabag-o ang land use; mosamot na mogamay ang luna sa agrikultura. Posibleng musamot ang land-grabbing og katong atong giingon nga land reconcentration. Tinuod naa’y land reform efforts pero dali ra kaayo mabalik ang pagpanag-iya sa monopolyo sa yuta. All of these things will further affect production.”
Gisuportahan ni Ruzol kini nga pahayag pinaagi sa pagpadayag nga daghang mga ektarya sa agrikultura ang gipailalom sa pagbag-o sa yuta, nga naghulagway sa papel niini sa pagtaas sa gasto sa produksyon.
“200,000 hectares ang nawalang sakahan natin just because famers can no longer plant. Farming is no longer a seductive job for the next generation… Ang lalaki ng mga agriculturals na cinconvert into malls, to commercial buildings. Pababa nang pababa ang hectarage, pataas ng pataas ang cost of production.”
Ang tigpasiugda sa MASIPAG ug mag-uuma gikan sa North Cotabato nga si Jerry Ruylan nagpasiugda nga ang yuta nagpabilin nga pundasyon sa agrikultura sa Pilipinas, nga naghimo sa tinuod nga reporma sa yuta nga usa ka mahinungdanong lakang padulong sa seguridad sa pagkaon ug kalig-on sa ekonomiya.
“Ang yuta kinabuhi sa mag-uuma, labi na tinubdan sa pagkaon sa iyang pamilya. Ang yuta mao [ang] tinugban sa kinabuhi sa tibuok nasud para mabuhi og mahimong malig-on ang atoang nasud sa hisgutanang ekonomikanhong agrikultura.”
Ang MASIPAG Mindanao, nakigtambayayong sa Konsensya Dabaw, Sentrong APILA, Ateneo de Davao University – University Community Engagement and Advocacy Council (AdDU – UCEAC), ug Rolbak Network, sa pag-organisa sa “Bigas Lang Ang Nagmamahal: A Regional Forum on Food Security Emergency,” aron sa pagsaulog sa ika-6 nga anibersaryo sa RTL.
Ang kalihokan gipahigayon niadtong Pebrero 14, 2025 sa VPHE Workroom, 7th floor, CCFC Building, Ateneo de Davao University.
Originally written by: Jiesen Ferraren
Translated by: Elliot Dimasuhid